In het maatschappelijke debat over euthanasie wordt al enige tijd aandacht gevraagd voor veerkracht. Zo zou de doodswens van ouderen sterk (kunnen) worden beïnvloed door sociaal economische factoren, en zou de doodswens kunnen afnemen als ouderen zich weer verbonden en nuttig voelen. De boodschap: ‘Onderschat de veerkracht van ouderen niet’. Maar ook: doen we maatschappelijk gezien wel genoeg om te voorkomen dat mensen een doodswens krijgen? In het toetsingskader voor euthanasie en hulp bij zelfdoding heeft veerkracht geen expliciete plek.
Draagkracht wel. Bijvoorbeeld in de eis dat het lijden door de patiënt als
ondraaglijk moet worden ervaren. Maar wat betekent dat eigenlijk? Moet elke veerkracht ontbreken om ondraaglijk te kunnen lijden? Of kan ook iemand ook met tenminste nog enige veerkracht ondraaglijk lijden? Zou veerkracht in het toetsingskader en in de uitvoeringspraktijk een explicietere plek kunnen of moeten hebben?
BIO SPREKERS
Govert den Hartogh
Ik ben emeritus hoogleraar ethiek aan de Universiteit van Amsterdam, afdeling wijsbegeerte, en schrijf de laatste jaren vooral over medisch-ethische kwesties. Vorig jaar verscheen mijn boek What Kind of Death, the ethics of determining one’s own death. Bij veel levenseindekwesties gaat het er om de veerkracht van mensen niet te onder- maar ook niet te overschatten.
Dorothea Touwen
Als ethicus in een academisch ziekenhuis beoefen ik de ethiek in zowel brede als toegepaste zin. Ik
geef onderwijs aan geneeskundestudenten en specialisten in opleiding, ik adviseer in ethische en
juridisch complexe situaties in de patiëntenzorg en ik doe onderzoek. Dat onderzoek ligt altijd dicht
bij de praktijk. Zo ontwikkelden we bijvoorbeeld een gespreksinstrument ten behoeve van het
afwegingsproces voor de toepassing van onvrijwillige zorg voor mensen met dementie. Ook werken
we aan de ontwikkeling van een model voor shared decision making in de zorg voor mensen uit etnische minderheden.
Mijn denken over sterfelijkheid en de plaats van ouderen in onze samenleving wordt gevoed door
mijn onderzoek in de ouderenzorg en door acht jaar lidmaatschap van een Regionale
Toetsingscommissie Euthanasie. Mijn werk heeft mijn relatie met de eindigheid sterk beïnvloed.
Laten we van het leven maken wat we kunnen, maar het einde erkennen en accepteren als
onlosmakelijk en zingevend perspectief.
Leon Barendregt
Na mijn studie geneeskunde in Groningen met aansluitend de
huisartsenopleiding heb ik mij in Maassluis gevestigd. Binnen het veelzijdige
beroep van huisarts heeft de palliatieve zorg voor (terminale) patiënten altijd
mijn grote interesse gehad en daarmee samenhangend ook euthanasie. In
2001 heb ik daarom de opleiding tot SCEN-arts gevolgd: de onafhankelijk arts
die steun geeft aan artsen met euthanasievragen en die vooraf beoordeelt of
een euthanasieverzoek voldoet aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen. Van
2014 tot 2022 ben ik arts-lid van de RTE (Regionale Toetsingscommissie
Euthanasie) geweest, waarbij samen met een jurist en een ethicus wordt
getoetst of een euthanasie zorgvuldig is uitgevoerd. In 2021 heb ik na 35 jaar
mijn praktijk overgedragen en sindsdien ben ik nog steeds actief als SCEN-arts
en doe ik nog weekenddiensten op de huisartsenpost, uitsluitend voor
terminale patiënten. Daarnaast ben ik als vrijwilliger actief bij de
wensambulance voor het vervullen van laatste wensen van terminale
patiënten.