Maatschappelijke meerstemmigheid onder druk

Maatschappelijke meerstemmigheid onder druk: pluralisme en veerkracht

Tijdens de coronacrisis werden politiek en maatschappij voor enorm lastige dilemma’s gesteld. Bij iedere beleidskeuze speelden verschillende waarden en belangen een rol die vaak met elkaar botsten. Welke keuze de overheid ook maakte, er was altijd wel een groep burgers wiens waarden en belangen helaas het onderspit moesten delven. Normaal gesproken worden we als maatschappij niet gedwongen om zo radicaal te kiezen tussen botsende waarden en belangen. Maar tijdens een gezondheidscrisis is dit wel het geval. Het mag dan niet verbazen dat (groepen) burgers ook met kracht voor hun waarden en belangen gaan staan. Dat moet toelaatbaar zijn in een democratische samenleving. Sterker nog, burgers mogen juist radicaal anders over dergelijke fundamentele zaken denken. Dat is de essentie van het pluralisme waar we in onze Nederlandse samenleving grote waarde aan hechten.

De coronacrisis laat echter zien dat het voor de overheid en politiek lastig is om pluralisme te waarborgen in tijden van crisis. Het lukte de overheid ten eerste niet altijd even goed om waardenafwegingen expliciet te maken. Als er al waarden werden benoemd, was niet altijd duidelijk hoe deze geïnterpreteerd moesten worden. Daarnaast voelden bepaalde groepen burgers zich ook niet altijd gehoord. Hoewel kritiek op beleid zich tijdens de coronacrisis soms uitte in onaanvaardbare vormen, zoals gewelddadige demonstraties, werden criticasters van het beleid niet altijd serieus genomen, terwijl hun zorgen – en de waarden waarmee deze samenhangen – wel degelijk legitiem konden zijn. Dit laat zien dat pluralisme onder druk kan komen te staan bij een gezondheidscrisis en dat is problematisch. Ter voorbereiding op een volgende gezondheidscrisis is het daarom van groot belang om nu lessen te trekken over hoe de overheid pluralisme kan waarborgen – juist in tijden van crisis. Om de ander te begrijpen zal er veerkracht nodig zijn.

Het CEG presenteert begin 2024 een essaybundel om het politieke en maatschappelijke gesprek over hoe pluralisme tijdens een gezondheidscrisis gewaarborgd kan worden, te verdiepen en te verbreden. Tijdens de Nacht gaat Virgil Rerimassie namens het CEG over deze thematiek in gesprek met o.m. Claudia Hartman (SCP) en Marli Huijer, voormalig denker des vaderlands .

BIO SPREKERS

Anne-Marie Buis is programmamanager van het rijksbrede programma Dialoog & Ethiek. Dit programma werkt aan het versterken van het ethisch vermogen en het collectieve morele vakmanschap in de rijksdienst, om uiteindelijk bij te dragen aan een betere en rechtvaardige overheid. Vanuit de rol als Rijksconsultant deed ze hiervoor veel opdrachten als organisatieadviseur, onderzoeker en programmamanager voor diverse ministeries, uitvoeringsorganisaties en inspecties. Mede door de studie toegepaste filosofie, hanteert ze altijd een brede blik op bedrijfsvoering en een realistische maar ook ideële - sterk door waarden gedreven - kijk op organisatieontwikkeling en cultuurverandering. Ze schreef artikelen over vertrouwen.

Claudia Hartman is antropoloog en werkt als kwalitatief onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Voor een onderzoek naar coronascepsis sprak ze met burgers die zeer sceptisch tegenover de intenties en informatie van de overheid staan. Hiervan leerde ze dat hun wantrouwen begon met vragen over de doelmatigheid en proportionaliteit van het gekozen coronabeleid. Ze zag dat dit wantrouwen vervolgens alleen maar werd versterkt door ervaren uitsluiting op sociale media, in overheidscommunicatie en in persoonlijke kring. Samen met co-auteur Joep Schaper pleit Claudia voor een overheid die met nieuwsgierigheid luistert naar sterk wantrouwende burgers.

Prof.dr. Marli Huijer is emeritus hoogleraar Publieksfilosofie aan de Erasmus School of Philosophy, Erasmus Universiteit Rotterdam, voorzitter Stichting Maand van de Filosofie en columnist voor dagblad Trouw. Ze is voormalig Denker des Vaderlands (2015-2017). Huijers onderzoek richt zich op de filosofie van mens en cultuur. Vooral de vraag hoe mensen tot ordeningen komen houdt haar bezig. Hoe ordenen we de tijd? Hoe richten technieken en apparaten de publieke ruimte in? Hoe disciplineren we onszelf en elkaar tot gedrag dat het mogelijk maakt om vreedzaam samen te leven? Huijer beweegt zich steeds heen en weer tussen de academische filosofie en de publieksfilosofie. Ze schreef onder andere de volgende boeken: Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd (2011), Discipline. Overleven in overvloed (2013), Beminnen; Nieuw licht op seksuele vrijheid (2018), De toekomst van het sterven (2022).

Virgil Rerimassie werkt als senior adviseur bij het Centrum voor Ethiek en als wetenschappelijk secretaris bij de Gezondheidsraad. Hij studeerde Staats- & Bestuursrecht en Science & Technology Studies. Na zijn studie ging hij aan de slag bij het Rathenau Instituut waar hij verschillende activiteiten ondernam om de maatschappelijke en politieke dialoog over opkomende technologie te bevorderen. Daarna werkte hij als beleidsmedewerker biotechnologie bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en als onderzoeker/docent bij het Athena Instituut van de VU. In 2023 verdedigde hij zijn proefschrift ‘Shaping the Unknown’, geïnspireerd door zijn avonturen bij het Rathenau Instituut.