Morele verwonding

INTRO

Morele stress– het worstelen met moreel ingewikkelde situaties – kennen we allemaal wel eens. We vragen ons af of we in een situatie het juiste hebben gedaan, we staan voor een moreel dilemma of zien onrecht waar we ons machteloos bij voelen. De keerzijde van morele stress is morele veerkracht: het behoud of herstel van morele integriteit tijdens of na dat soort situaties. In deze sessie gaan we niet op afstand naar morele stress en morele veerkracht kijken: we zoeken naar handvatten voor morele veerkracht aan de hand van eigen (behapbare) ervaringen van morele stress. Daarvoor gaan we te rade bij het filosofische werk van Hannah Arendt en Emmanuel Levinas. Volgens hun relationele kijk op de mens is het ontwikkelen van morele veerkracht in elk geval niet iets wat je in je eentje kan doen.

Daarnaast kijken we wat we over morele veerkracht kunnen leren van (de zorg voor) veteranen met morele verwonding. De term ‘morele verwonding’ verwijst naar de impact van moreel schokkende gebeurtenissen die veteranen tijdens een uitzending hebben meegemaakt. Vaak gaat het om handelingen van henzelf of van anderen waar ze met schuld, schaamte of verontwaardiging op terugkijken. In de veteranenzorg bestaan er verschillende werkwijzen die veteranen ondersteunen om morele veerkracht te ontwikkelen.

We onderzoeken welke elementen van morele veerkracht die hierbij naar voren komen helpend zijn bij het omgaan met onze eigen ervaringen van morele stress.

BIO

Carmen Schuhmann

Sinds 2008 ben ik als universitair docent praktische humanistiek werkzaam bij de Universiteit voor Humanistiek, waar ik onderwijs verzorg en onderzoek doe op het gebied van zingeving, existentiële en morele weerbaarheid en geestelijke verzorging. Ooit begon ik als wiskundige:

In 1997 promoveerde ik aan de Universiteit Leiden op een proefschrift in het vakgebied van de algebraïsche meetkunde. Daarna werkte ik als universitair docent zuivere wiskunde aan de universiteit van Essen (Duitsland). In 1999 maakte ik een ommezwaai nadat mijn oudste dochter was geboren. Ik ging opnieuw studeren aan de Universiteit voor Humanistiek, waarna ik aan de slag ging als geestelijk verzorger bij Justitie. In mijn huidige functie leid ik sinds anderhalf jaar een onderzoeksproject naar de betekenis van geestelijke verzorging voor veteranen met morele verwonding.

Dr. Teun Eikenaar is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en de Nederlandse Defensieacademie. Afgestudeerd als cultureel antropoloog en politiek filosoof draait veel van zijn onderzoek om het doen, denken en de dilemma’s van professionals in het publieke domein, de laatste jaren met name van geüniformeerde beroepen als politieagenten en gemeentelijk handhavers. In zijn huidige onderzoek richt hij zich op het thema morele verwonding onder (oud) politiemensen en defensiepersoneel, meer in het bijzonder: de organisatorische omstandigheden waaronder morele verwonding en morele belasting ontstaan. Zie ook www.projectmoralinjury.nl